Nörogelişim, merkezi sinir sisteminin gelişimiyle birlikte bireyin iletişim becerilerinde, hafıza, dikkat, odaklanma gibi bilişsel becerilerinde ve fiziksel becerilerinde bir bütün halinde ilerleme katedilmesidir.
Fiziksel, bilişsel ya da iletişim becerilerinden herhangi birinin diğerinden kayda değer bir derecede geri kalması, bireyin sahip olduğu diğer becerilerde de istenilen seviyeye ulaşamamasına neden olur. Örneğin; yenidoğan bir bebek 6 aylıkken oturma denemelerine başlar, başarısızlıkla(!) sonuçlanan her deneme, bir sonraki denemenin hedefe daha uygun hale gelebilmesi için yeni bir referans olarak beyinde kaydedilir. Oturma süresince karşısındakilerle olan etkileşimi, aldığı keyif her oturma denemesini etkiler ve oturma süresini bir etkileşim amacıyla uzatır. Eğer bu bebek daha erken dönemlerde bakışma, gülüşme, karşısındakini takip edebilme, sese yönelebilme, birliktelik kurabilme, hedeflerine odaklanabilme, hedefi için plan yapabilme, vücudunu üç boyutlu olarak konumlandırabilme gibi becerileri elde etmemiş olsaydı, oturma becerisini kazanmak bu kadar keyifli ve de kolay olmayabilirdi.
Nörogelişim, birçok temel kökten oluşur. Farklı alanlardaki uzmanlar kendi literatürlerine göre bu kökleri gruplayabilirler. Ben, fizyoterapist bakış açısıyla, iletişim ve motivasyonun, duyusal süreçlerin, farkındalığın, çeşitlendirmelerin fiziksel nörogelişimi nasıl değiştirdiği, geliştirdiği ve bütünlediği ile ilgili bir yazı dizisi hazırladım.
İletişim ve Motivasyonun Fiziksel Nörogelişime Etkisi Nedir?
Nörogelişimsel bozukluğu olan çocuklarda sık gördüğümüz problemlerden biri de iletişimin sözlü ya da sözsüz belki her ikisinde de yaşından beklenilen hedeflerden çok uzakta olmasıdır. İletişimin sözsüz unsurlarının, iletişimin daha büyük yüzdesini oluşturduğu artık herkes tarafından bilinen bir gerçek. Kısaca sözsüz iletişimden bahsetmek gerekirse, bakışmak, yönelmek, yüz ifadesi, bedenini kullanmak, işaret etmek, ses değişimi yapmak sayılabilir.
Gelişmekte olan bir bebeği düşündüğümüzde, bakışmak; erken dönemlerde bir duygu paylaşımı aracıyken ilerleyen dönemlerde çok önemli bir öğrenme aracına dönüşüyor. Örneğin; mama sandalyesinde otururken motivasyonu yemek yapan annesini görmek ve onunla duygu paylaşımını, etkileşimini devam ettirmek isteyen bir bebek, annesi hareket halindeyken bile onu takip etme isteğini devam ettirecektir.
Peki, bu motivasyonun ona hangi becerileri kazandırabileceği üzerine kısaca düşünelim mi?
Öncelikle hareket halindeki nesneyi (anneyi) takip etmek, duyusal sistemimizde birleştirici rolü olan vestibüler sistemi geliştirir. Görsel algı vestibüler sistemin parçalarından biridir. Gövdeden ayrı olarak yapacağı baş- boyun hareketi yine vestibüler sistemi geliştirir. Baştan bağımsız yaptığı göz hareketi yine vestibüler sisteme etki eder. Diyelim ki, anne görüş alanından çıktı, o zaman aynı motivasyonu sürdüren bebek bu sefer gövdeyi yana eğme, gövdeyi öne eğme, başı döndürme gibi çeşitli hareketleri kullanarak vücuduyla uygun cevap oluşturacak ve yine milyonlarca sinirsel bağlantı kurarak hareket repertuarını, motivasyonu çerçevesinde genişletecektir. Yani ortaya çıkan fiziksel hareket aslında başka bir sürecin sonucu olarak ortaya çıkmıştır, en güzeli de kendi doğalında ve bir akışın içinde ortaya çıkmıştır. Etrafıyla son derece etkin iletişim halinde olan bir çocuğun bunu uyanık kaldığı saatler boyunca yaptığını düşündüğünüzde, iletişim ve kurulan birlikteliğin, fiziksel gelişimi ne kadar da fazla arttırabileceğini hayal edebiliyor musunuz?
Bir noktanın altını tekrar çizmek istiyorum ki;
Çocuk hareket repertuarını motivasyonu çerçevesinde genişletir. Fiziksel hareket, bir sürecin sonucunda olay örgüsü olarak kendi doğalında ortaya çıkar.
Özet olarak; nörogelişimsel bozukluğu olan çocuklarda çalıştığımız noktalardan birinin iletişim ve motivasyon olması; bu becerilerinde hareket becerileriyle bir olay örgüsü, bir akış içinde birlikte çalışılması; çocuğun kendiliğinden ortaya çıkan doğal hareket becerilerini geliştirecek, günlük yaşama yayılan normal nörogelişimi destekleyecek ve çocuğu bütünleyecektir.
Kısıtlı oyunlar, kısıtlı hayal gücü, kalıplaşmış ve doğaldan uzak bir yetişkinin çocuğa yapmasını dikte ettiği fiziksel çalışmalar nörogelişimin doğasına aykırıdır. Bırakalım çocuklar keşfederek hareket motivasyonlarını bulsunlar.
Merak etmeyin fizyoterapistiniz burada!
Özge BULUT YILMAZ, Fizyoterapist (Fizyoterapistinizle lgili detaylı bilgi almak için tıklayınız.)
Bu yazı dizisinin ikinci bölümünü okumak için lütfen buraya tıklayın.
KAYNAKLAR:
-
Training the Brain: Practical Applications of Neural Plasticity From the Intersection of Cognitive Neuroscience, Developmental Psychology, and Prevention Science
-
“Movement analyses & Education Strategies fort he treatment of children with cerebral palsy and similar Conditions” Maes Therapy Handouts, Jean Pierre MAES
-
Özel Gereksinimli Çocuk, Zihinsel ve Duygusal Gelişim, Greenspan S.
