Her cerrahi sonrası solunum rehabilitasyonu şart mıdır?
Solunum rehabilitasyonu, cerrahi sonrası neden önemlidir?
Diz ameliyatı oldum, neden solunum rehabilitasyonu almalıyım?
Peki, nedir bu solunum rehabilitasyonu? !!!
Cerrahi sonrası %6-76 değerinde solunum yollarını etkileyen durumlar yaşanabilir.
Ameliyat öncesi ve sonrası fizyoterapi ile önlenebilecek olan bu durumlar;
- Sekresyon (salgı-akıntı) birikimi,
- Atelektazi (akciğerlerin bir kısmının veya tamamının büzüşmesi sonucu yeterince genişleyememesi),
- Pnömoni (akciğer enfeksiyonu-zatürre),
- Bronkopulmoner enfeksiyonlardır (akciğer enfeksiyonları).
Hastanın cerrahi öncesi durumu, uygulanan cerrahi ve anestezi bu komplikasyonlar için belirleyici faktörlerdir.
İlk olarak anesteziyi ele alalım!!!
Anestezide kullanılan ilaçlar, anestezinin tipi ve süresi akciğer fonksiyonlarını etkilemektedir.
Bakteri ve yabancı mikroorganizmaların mukusa yapışması ve bu mukusun solunum yolu boyunca hareket etmesini böylece de temizlenmesini sağlayan mukosiliyer hareket genel anestezi sonrası 4-6 gün boyunca azalır.
Solunum fizyolojisinin vazgeçilmez koruyucu mekanizması olan bu hareket azalınca da akciğer/solunum fonksiyonlarının bozulması riski oluşabilir.
Ayrıca anestezi ile; diyafram fonksiyonlarının, akciğerlerin havalanma/kanlanma dengesinin bozulabildiği, oksijen ve karbondioksit dengesini sağlayan fonksiyonel rezidüel kapasitenin azalması ve solunum işinin bozulması gibi durumların da olabileceği çalışmalarda gösterilmiştir.
Uygulanan cerrahi solunumu nasıl etkiliyor???
Cerrahi sonrası, solunum kaslarının kasılma düzeni ve tonusu değişmektedir. Cerrahilerde sıklıkla sırtüstü yatış pozisyonu tercih edilir ve bu pozisyon akciğerlerdeki havalanma olayının temeli olan zorlu vital kapasitede %20 azalmaya neden olur. (*) Hastalarda ek olarak; obezite, nöromüsküler hastalık, KOAH, diyafram disfonksiyonu varsa bu durum daha da sıkıntılı olur.
Cerrahi bölge, diyafram kasına ne kadar yakınsa etkilenim de o kadar fazla olur. Üst karın bölgesi cerrahilerinde diyafram ancak iki haftada normale döner. Karın bölgesi cerrahilerinde, temel soluk verme kasları kesildiği için etkili öksürme yapılamaz ve sekresyonlar etkili çıkartılamaz.
Göğüs ve üst karın cerrahisinde bir diğer sorun, frenik sinirin çalışmasının aksamasıdır ki bu da solunum için en önemli kas olan diyaframın kasılmasını bozar.
Rehabilitasyon programı nasıl olmalıdır?
Cerrahi sonrası uygulanacak rehabilitasyon programı hastaya özel olmalıdır. Çünkü her hastanın cerrahi öncesi durumu, risk faktörleri kendine özeldir. Yapılan cerrahi ve sonrasında oluşacak komplikasyonlar cerrahi öncesi belirlenmeli ve rehabilitasyon programı ona göre oluşturulmalıdır.
Genel protokol mobilizasyon, vücut pozisyonlaması, solunum kontrolü ve destekli öksürme manevralarını içerebilir. Bu protokol drenajın (zararlı sıvının vücuttan uzaklaştırılması) kolaylaşmasını sağlamak için önemlidir.
Hastalar cerrahi sonrası ağrı korkusuyla pozisyon değiştirmek istemeyebilir. Ancak aynı pozisyonda uzun süre yatmak, sekresyonların birikmesine ve komplikasyon gelişmesine neden olur.
Ayrıca ağrıdan dolayı hastalar, genel hareketlerini kısıtlayabilir veya derin nefes almayabilir. Bu durum göğüs duvarının hareketini kısıtlayabilir. Anksiyete ve endişe de ağrıyı arttıran faktörler arasındadır. Ağrı tedavisi için de mutlaka fizyoterapi desteği şarttır.
Fizyoterapinin, eğer hasta yoğun bakımda kalacaksa yoğun bakım evresinde başlaması çok önemlidir. Hastanın ikna edilmesi, daha kolay servise çıkabilmesi, gelişebilecek komplikasyonların önlenmesi buna bağlıdır.
Geçirilen cerrahi ne olursa olsun risk faktörlerinin değerlendirilmesi için, cerrahi sonrası oluşabilecek komplikasyonların önlenmesi için, cerrahi sonrasında normal yaşama daha fonksiyonel ve hızlı dönmek için mutlaka fizyoterapistinize danışın. Ülkemizde sağlık sisteminde fizyoterapistlerin geri planda kalmasından kaynaklı cerrahi öncesi fizyoterapi değerlendirmesi yapılmamakta bu da komplikasyon riskini arttırmakta ve hastaların yaşam kalitesini olumsuz olarak etkilemektedir. Bu yüzden mutlaka cerrahi öncesi doktorunuzdan fizyoterapi değerlendirmesi talep edin. Sağlığınız için ; Fizyoterapistiniz burada.
Zeynep GÜNER, Fizyoterapist (Fizyoterapistinizle ilgili detaylı bilgi almak için lütfen tıklayınız.)
KAYNAKÇA
-
Sarıkaya S. Preoperatif ve postoperatif pulmoner fizyoterapi uygulamaları, Türk Fiz Tıp Rehab Derg , 2006.
-
Türkkan T. Açık Kalp Cerrahisi Geçiren Hastalarda Ameliyat Sonrası İnsizyon Ağrısının Akciğer Kapasitesi (inspiratuar kapasite) Üzerine Etkisi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Acıbadem Üniversitesi, 2016. (*)
