Hareketin doğasında zerafet ve çabasızlık vardır; kısıtsız, akıcı ve sürekli bir şekilde tekrarlanabilir. Hareketin zor olduğu her durum, fizyoterapistlerin çalışma alanıdır.
“Bilseydim fizyoterapistlerin bu alanda çalıştığını, daha önce fizyoterapiye giderdim.”
“Peki ama, ben niye bir yıldır bu ağrıyı çekiyorum?”
“Fizyoterapiyi, elektrik verip sıcak koyulan bir şey sanıyordum. Daha önce gittiğimde bir işe yaramamıştı. O yüzden gayret ettim, iyileşir diye bekledim.”
“Ağrı kesici alınca rahat hareket ediyordum ama zaman geçtikçe işe yaramaz oldu. Bilseydim ağrının fonksiyonunu keşke.”
“Fizyoterapide canımı acıtacaklar sanıyordum, korktum gelmeye. Bıçak kemiğe dayanınca geldim. Ama hiç canım acımadı.”
Çevremden ve karşılaştığım hastalardan duyduğum bu cümleler, bu konuda genel bir bilgi eksikliği olduğunu düşündürüyor bana.
Bazen basit bir bilgilendirme ve alınacak önlemlerle toparlayabilecek durumdaki bir sorun, yukarıdaki örneklerde olduğu gibi bilmemekten, önyargılardan veya kötü tecrübelerden dolayı ilerleyip tedaviye ihtiyaç duyacak seviyeye gelebilir. Tüm bunlara dayanarak; toplumu mesleğimiz hakkında bilgilendirmek üzere yazdığımız blog yazılarımıza bir de genel bir bilgilendirme yazısı eklemeye karar verdim.
Ağrı Odaklı Fizyoterapi:
Yıllar önce, çalıştığım hastaneye yurtdışından bir hasta geldi. Üç seans denedikten sonra devam edip etmeyeceğine karar verecekti. Kabine girdiğimde kolunu kucağına almış, öne eğik vaziyette oturan hastanın çok ağrı çektiği açıktı. Dirsek eklemindeki kırık kaynadıktan sonra yapılan terapide çok ağrı çekmişti. Eklem kısıtlılığı açılmadığı gibi omuz ve el bileği sorunları da başlamıştı. O gün, hiç dokunmadım; sadece onu dinledim ve bilgilendirme amaçlı konuştum. Seanslara devam etme kararını bildirerek gitti. Üçüncü seansa geldiğinde gözlerinde mutluluk yaşlarıyla saçını taramaya başladığını gösterdi. Yavaş yavaş ve ağrısız bir terapi ile hastamızı sağlıkla taburcu ettik.
Her alanda olduğu gibi bizim alanımızda da sürekli yeni bakış açıları gelişiyor; bedeni ve çalışma şeklini anlamaya yönelik yeni terapi yaklaşımları kullanılıyor artık. Ağrı yönetimi, bir fizyoterapistin her zaman, her hastasıyla yeni baştan yazdığı yöntemleri içerir. “Tek bir doğru yöntem vardır.” diyemeyiz. Bazen bilimsel makalelere dayanarak bazen elleriyle dokuyu hissederek verdiği kararlarla bazen de tamamen sezgileriyle yol aldığı bir alandır ağrı yönetimi. Bu sebeple, sadece teknik öğrenmekle yapılan bir meslek değildir fizyoterapistlik; sezgiye de dayanır, yorum yapar ve işine imzasını atar fizyoterapist. O yüzden “bir sanattır” diyebiliriz.
Hastalarımızın büyük çoğunluğu, ağrı çeken insanlar olduğu için hemen hemen tüm fizyoterapistler ağrı odaklı çalışmak durumundadır. Çok geniş bir yelpazede, neredeyse tıbbın tüm alanlarında yeri olan fizyoterapistler, hasta gruplarına göre bir konuya yoğunlaşıp belli bir grup hastaya hitap ederler ve o konuda derinleşirler.
Ana başlıklar halinde sıralayacak olursak fizyoterapistlerin çalıştığı alanlar:
- Ortopedik Rehabilitasyon: Eklem, kas, tendon ve bağ yaralanmalarının ameliyatsız terapisi veya ameliyat gerekiyorsa operasyon öncesi ve sonrası fizyoterapi yapılır. Kırık, burkulma, menisküs yaralanması, bel-boyun ağrısı yaratan tüm sorunlar ve skolyoz gibi ortopedik rahatsızlıklarda farklı teknik ve yaklaşımlarla yardımcı olurlar.
- Nörolojik Rehabilitasyon: İnme, Parkinson, Multiple Skleroz gibi sinir sistemi kaynaklı kas-iskelet sistemi hastalıklarında çalışırlar. Her hastalığın farklı doğasına uygun tekniklerle hastaların bağımsızlık seviyelerini mümkün olan en üst düzeyde tutmayı hedeflerler.
- Pediatrik Fizyoterapi: Doğuştan ya da yaşamın ilk yıllarında gelişen hastalıkların fizyoterapisinde çalışırlar. Kas hastalıkları, Serebral Palsi, Konjenital Müsküler Tortikollis, Obstetrik Brakial Pleksus Yaralanması, Juvenil Romatoid Artrit, Down Sendromu, Otizm, Pediatrik Yanıklar, Astım, Spina Bifida, gelişimsel yetersizlik, çocuklarda ortezleme gibi konuları içeren çok geniş bir alandır. Son yıllarda pelvik taban fizyoterapisi alanında çalışan fizyoterapistlerin bir kısmı çocuk pelvik taban rehabilitasyonuna yönelmiştir.
- Yutma Fizyoterapisi: Mekanik, travmatik, psikolojik veya sinir sistemine bağlı nedenlerden dolayı yutma bozukluğu gelişebilir. Bu alanda çalışan fizyoterapistler özel değerlendirme ve terapi yöntemleri ile hastanın tekrar yutma fonksiyonunu gerçekleştirmesine yardımcı olurlar.
- Solunum Fizyoterapisi: KOAH, Astım gibi solunum yolları rahatsızlıklarında, hastanın yaşam kalitesini yükseltmek ve devam ettirmek amacıyla çalışırlar. Ayrıca ameliyat öncesi hasta eğitimi ile fizyoterapisinde ve yoğun bakım ünitelerinde önemli görevleri vardır.
- Pelvik Fizyoterapi: Kadın, erkek ve çocuk sağlığı olarak üç ana dala ayrılır. Leğen kemiği, boşaltım, üreme sistemleri ile ilgili sorunlarda ve gebelik sürecinde yardımcı olurlar. Ağrı, idrar kaçırma, gaita veya gaz tutamama, kadın ve erkekte cinsel fonksiyon bozuklukları, kabızlık, rahim vb organ sarkmaları, cerrahi sonrası oluşmuş yapışıklık gibi sorunlarda çalışırlar. Koruyucu, ağrı odaklı, pediatrik, ortopedik fizyoterapi alanlarıyla ortak hasta gruplarıyla çalışırlar.
- Sporcu Sağlığı ve Fizyoterapisi: Sporcularda yaralanmayı önlemeyi, yaralanma olduysa bu duruma uygun bir çalışmayla sporcunun sağlıkla sahaya dönmesini hedeflerler. Ayrıca performansı arttırmaya yönelik değerlendirme ve çalışmalar yaparlar.
- Kalp ve Damar Sağlığı Fizyoterapisi: By pass gibi kalp damar cerrahisinden veya kalp krizinden sonra yoğun bakımdan başlayarak taburcu olana dek fizyoterapistin rolü çok önemlidir. Egzersiz testleri ile kalp kondisyonu tespit edilir ve arttırmaya yönelik aerobik veya anaerobik yüklemeler düzenlenir. Ayrıca lenf drenajları, venöz yetmezlik durumları, hipertansiyon-hipotansiyon cevaplarına yönelik yüklemeler yine bu alanın kapsamındadır.
- Kanserde Fizyoterapi: Erken dönemde, aerobik ve açık hava egzersizleri gibi kondisyonu arttırmaya yönelik egzersiz programı düzenlenir. İleri dönemde ise pozisyonlama, ağrı fizyoterapisi, ödem fizyoterapisi, solunum fizyoterapisi yapılır.
- Romatizma Hastalarında Fizyoterapi: Fibromiyalji, Romatoid Artrit, Ankilozan Spondilit, Skleroderma gibi romatizmal hastalıklarda kişinin ağrısını azaltmak, eklem hareket açıklığını korumak, yaşam kalitesini yüksek tutmak amacıyla egzersiz programı ve günlük yaşam aktiviteleri düzenlenir. Ağrı yönetimi, koruyucu fizyoterapi, solunum fizyoterapisi gibi bir çok alana giren uygulamaları içerir.
- Psikiyatrik Fizyoterapi: Hareket ve nefesle otonom sinir sistemi üzerinden elde edilen faydalar yanında hastaların beden algılarını tekrar kazanmalarına yardımcı olurlar.
- Koruyucu Sağlık Fizyoterapisi: Sağlıklı insanlara yaşam ve egzersiz önerisi yaparlar. Bu bağlamda sağlıklı çocuklarla da çalışırlar. Ayrıca ameliyat öncesi yapılan fizyoterapi de koruyucu fizyoterapi alanına girer; ameliyat sonrası oluşabilecek komplikasyonları en aza indirirken iyileşmenin kolaylaşmasını da sağlar. Yoğun bakımda yapılan fizyoterapi yine koruyucu fizyoterapiye örnektir.
Fizyoterapistlerin kullandıkları tekniklere de kısaca değinelim:
Her sağlık sorununda, aslında iyileşen kişinin kendisidir. Yapılan tedaviler, cerrahi ya da fizyoterapi bedenin iyileşmesine katkıda bulunur, kolaylaştırır. Eskiden, fizyoterapistin hasta olan kişiye uyguladığı tekniklere dayalı olan pasif terapiler ön plandaydı. “Fizyoterapistim, şunu yapınca geçti.” şeklinde ifade ederdi kişi.
Günümüzde ise daha aktif yaklaşımlar tercih edilmektedir. Bu yaklaşımda, kişi bedeninin iyileşme potansiyelini sahiplenir, başkasına teslim etmez. Fizyoterapist, bu iyileşme yolculuğunda gerektiği kadar ve gerektiği sürece kişinin yanında yürür ya da sadece danışmanlık yapar.
İyileşme sürecinde, fizyoterapistin kullandığı birçok teknik vardır. Her alanın kendine ait özel değerlendirme ve terapi metodları olduğunu da akıldan çıkarmadan birkaç örnek verecek olursak: Manuel terapi, fonksiyonel bantlama, terapötik pilates, terapötik yoga, osteopati, kupa terapi, uzay terapi, duyu bütünleme terapisini sayabiliriz. Burada önemli olan tekniğin kendisinden ziyade kime, ne zaman, ne dozda, neyin uygulanacağına karar vermektir.
Üç kişi düşünelim ki teşhisleri aynı olsun; her birinin klinik tablosu birbirinden apayrı olabilir. Yine tamamen farklı teşhisi olan, üç kişinin şikayetleri birbirine benzer olabilir. Fizyoterapist, alanına ait özel değerlendirme metodlarını, bilgi ve tecrübesini kullanarak kişinin ihtiyacına en uygun yaklaşımı veya tekniği kullanır.
Hemen her alanda fizyoterapistlerin yeri olduğunu artık bildiğinize göre hareket etmeyi sağlayan kas-iskelet sisteminde bir sorun varsa fizyoterapiste danışmayı hatırlayın ve unutturmayın lütfen.
Şanşlısınız fizyoterapistiniz burada!
Ebru ÇELİKOK, Fizyoterapist (Fizyoterapistinizle ilgili detaylı bilgi almak için lütfen tıklayınız.)
