Disfaji yani yutma güçlüğü, birçok tıbbi durumda görülebilen bir bozukluktur.
Yutma ile ilgili sorunlar beslenme, yemeğin tadını alma ve hatta nefes almayı engelleyebilir.
Yutma Güçlüğü Belirtileri
- Yuttuktan sonra ağız boşluğunda kalan yiyecek veya sıvılar
- Ağızdan sızıntı yapabilen yiyecek ve sıvılarda dudak kapama özelliğini koruyamamak
- Burun boşluğundan sızan yiyecek ve/veya sıvılar
- Yiyeceklerin “yapışma” şikayetleri
- Boyunda “dolgunluk” şikayetleri
- Yutkunma esnasında ağrı şikayeti
- Yemek yerken, içerken veya sonrasında ıslak veya sert bir şekilde çıkartılan ses
- Yemek yeme esnasında veya içtikten sonra öksürük
- Nefes alma ve yutmayı koordine etmede zorluk
- Tekrarlayan zatürre/solunum yolu enfeksiyonu ve/veya ateş
- Bir şeyi çiğnerken veya yutarken fazladan çaba ve zaman harcamak
- Yemek yeme alışkanlığındaki değişiklikler
- Yeterince yiyememekten dolayı kilo veya su kaybı
Yutma Güçlüğünün Yönetimi
Yutma değerlendirmesi, yutma fonksiyonunda meydana gelen bozukluğun kapsamlı bir şekilde tanılanmasında ve rehabilitasyona yön vermek amacıyla yapılır. Görüntüleme ve klinik değerlendirme testlerinden oluşur. Bunlar; hikaye almak, fiziksel değerlendirme, klinik yutma ve beslenme değerlendirmesi ile aletsel değerlendirmeler olarak sıralanabilir.
Disfajili bireylerin yönetimi
Birincil hedef, bireyin sağlık durumunun nasıl korunabileceği veya en üst düzeye çıkarılabileceğidir. Kapsamlı değerlendirme sonuçlarına dayanmalıdır. Karar verme, bireyin genel durumu ve gidişatı hakkında birçok faktör göz önünde bulundurulmalıdır. Bu, bireyin sağlığı ve teşhisi, biliş, sosyal durum, kültürel değerler, ekonomik durum, motivasyon ve kişisel tercih ile ilgili bilgileri içerebilir. Birincil hedef, bireyin sağlık durumunun nasıl korunabileceği veya en üst düzeye çıkarılabileceğidir.
Yutma rehabilitasyonunun temel amaçları
- Güvenli bir şekilde yeterli beslenmeyi desteklemek ve oral alımına geri dönmek.
- Yutma güvenliğini sağlamak için en uygun besleme yöntemini belirlemek.
- Pulmoner komplikasyon riskini en aza indirmek.
- Hastanın yaşam kalitesini en üst düzeye çıkarırken hastanın ve bakan kişinin yükünü azaltmak.
- Yutkunma emniyetini ve verimliliğini artırmak için tedavi planları geliştirmektir.
Tedavi seçenekleri
Sorunun tam olarak nedenine bağlı olarak değişkenlik gösterir. Değerlendirmenin tamamlanmasından sonra, klinisyen elde edilen verileri, hangi tedavi seçeneklerinin en faydalı olacağını belirlemek için kullanabilmelidir.
Yutma bozukluğunun tedavisi;
-
- Normal yutma fonksiyonunun yeniden sağlanmasını
- Diyet tutarlılığını
- Hasta davranışı değişikliklerini
- Veya bu yaklaşımların kombinasyonunu içerebilir.
Egzersiz gibi rehabilitasyon teknikleri, bireyin yutmasında, altta yatan fizyolojik fonksiyonu iyileştirerek kalıcı değişim sağlar. Birçok alıştırmanın amacı, o andaki açığı telafi etmek yerine, fonksiyonu iyileştirmektir. Telafi edici teknikler kullanıldığında yutmayı değiştirir, ancak kalıcı fonksiyonel değişim yaratmaz.
Rehabilitasyon ekibi
Değerlendirmeden tedaviye kadar kapsamlı bir bakım sağlamak için birlikte çalışırlar. Yutma terapistiniz, radyoloji, gastroenteroloji, kulak burun boğaz, nöroloji, beslenme ve onkoloji uzmanlarıyla bilgi paylaşımı içindedir.
Özetle; bireysel farklılıklar, değerlendirme ve terapide özel tekniklerin seçimini gerektirmektedir. Yutma bozukluklarının değerlendirilmesi ve tedavisi sürecinde ekip çalışmasının önemi unutulmamalıdır. Disiplinler arası iletişim, yutma problemlerine farklı açılardan bakış, problemlerin anlaşılabilirliğini ve erken müdahale şansını yükseltecektir.
Siz veya sevdiğiniz biri yutmakta zorluk çekiyorsa, muhakkak yutma rehabilitasyonu konusunda uzman bir fizyoterapiste danışın.
Merak etmeyin fizyoterapistiniz burada!
KAYNAKLAR
-
Logemann J. A. Manual for the videofluorographic study of swallowing Vol 2, Pro-ed, TX: Austin, KiCon Academic, 1993.
-
Langmore S.E. History of fiberoptic endoscopic evaluation of swallowing for evaluation and management of pharyngeal dysphagia: changes over the years, Dysphagia, 2017.
-
Jones E, Speyer R, Kertscher B, Denman D, Swan K, & Cordier R. Health-related quality of life and oropharyngeal dysphagia: A systematic review, Dysphagia, 2018.
-
Logemann J. A. The effects of VitalStim on clinical and research thinking in dysphagia, Dysphagia, 2007.
-
Easterling C. 25 Years of dysphagia rehabilitation: what have we done, what are we doing, and where are we going?, Dysphagia, 2017.
