YAZI DİZİSİ: Nörogelişimin Temel Parçaları – 3
FARKINDALIK
Daha önce nörogelişimin iletişim ve duyusal süreçleriyle ilgili parçalarından bahsetmiştik. Bu yazımda biraz farkındalıktan bahsetmek istiyorum.
Gözümüzü kapattığımızda, o an vücudumuzun hangi pozisyonda nasıl durduğu bilgisini beynimize beden farkındalığı duyumuz sağlar. Böylece bacağımız nerede, kolumuz nerede, ağırlığımız daha çok hangi tarafta gibi konularda beyine bilgi akışı olur. O kadar önemlidir ki, bu duyunun çeşitli sebeplerle beyin tarafından yeterince işlenememesi kişinin iletişim becerilerinden, dikkat süresi, öğrenme biçimi ve zamanla karakterine kadar kişilik özelliklerinin birçoğu üzerinde etkili ve belirleyicidir.
Nörogelişimde farkındalık denince belki ilk akla gelen beden farkındalığı olsa da gelişimsel sürecin devamı için başka farkındalıklardan da bahsetmeliyiz. Örneğin; içinde bulunduğu süreci fark etme, problemi fark etme, çözümü fark etme. Bana göre yeni deneyimlerin ilk basamağı, harekete geçmek ve daha da önemlisi onu sürdürmek için bir sebep yani motivasyon. Ama çocuğun ilerlemesini sağlamak için gereken beceri, problemi fark etme ve çözmeye çalışırken yeni deneyimlerle repertuarını geliştirmesidir. Burada problem olarak bahsettiğim durum, çocuğun yenilikleri keşfetmemek üzere gösterdiği davranış problemlerinden, bedeninin kısıtlı kullanıma kadar herhangi bir durum olabilir. Örneğin; yerden ne kadar yüksekte olduğunu, vücudu hareket ettiğinde boşlukta nereye doğru hareket ettiğini tam fark edemeyen bir çocuk; gözüne kestirdiği nesneye de gitmek için plan yaparken kendinden çok emin olduğu, az sayıda hareketle ulaşmayı deneyecektir. Bu da, bedeniyle oluşturabileceği yeni koordinasyonları, zengin hareket repertuarı fırsatını kaçırmasına sebep olacaktır.
Nörogelişim basamaklarında belli bir basamakta kalmış bir çocuğun, neden ilerleyemediğini fark etmemesinin bir nedenini de, buna gerek duymaması olarak düşünebiliriz. Örneğin, istediği nesneye ulaşmak için popo üstünde ilerleyerek giden bir bebek, emeklemeye ihtiyaç duymaz. Halbuki emekleme basamağında bir bebeğin kazanımları ona ileriki zamanlarında bile katkı sağlayacak becerilerdir. Çocuğun, kullandığı çözümü neden tercih ettiği ciddi bir analiz işidir. Az önceki örnekte bahsettiğim popo üstü giden çocuğun bu çözümü tercih etmesinin en önemli sebebi olarak başını ve gövdesini yerçekimine doğru eğmekten tedirgin olduğunu düşünebiliriz. Yeni şeyler deneyimleyebilmesi için kullanmayı seçtiği bu çözümün her seferinde işe yaramayabildiği farkındalığına ulaştırmak ona özel bazı stratejiler kullanılarak gerçekleştirilir. Bu çocuğa özeldir ve bir uzman tarafından aileye rehberlik verilmesi gereken bir konudur. Ancak bu farkındalığa ulaşan çocuk, özellikle onun gelişimine uygun ve onun için seçilmiş yeni hareketleri keşfe hazır demektir.
Çocuklara bu farkındalığı ve fikir yürütmeyi sağlamak, gelişimlerinin önünde bulunan engellerinden birçoğunun kendiliğinden kalkmasına katkı sağlayacaktır.
- Bedenini, bedeninin tüm parçaları ile ilgili meydana getirebileceği kombinasyonları,
- Bu kombinasyonları oluşturabileceği farklı yükseklikleri ve alçaklıkları,
- Bu kombinasyonları hangi problemlerin çözümlerinde kullanabileceğini fark etmesi;
Onun hem iç dünya hem de dış dünya arasındaki bağlantıları arttıracaktır. Bu durum her seferinde beyninde yeni süreçler başlatmasını sağlayacak ve gelişiminin bilişsel, duyusal, fiziksel, iletişimsel bileşenlerin bütününde gerçekleştirecektir.
Dört bölüm üzerinden planladığım yazı dizimin bundan önceki iki bölümünde iletişimden, motivasyondan, duyusal süreçlerin e etkisinden bahsettik. Bundan sonraki bölümde ise çeşitlendirmelerin nörogelişim üzerindeki etkisinden bahsedeceğiz. Çeşitlendirme derken neleri kastediyorum? Merak edenleri bir sonraki yazıma bekliyorum …
Şanslısınız fizyoterapistiniz burada!
Bu yazı dizisinin birinci bölümünü okumak için buraya, ikinci bölümünü okumak için buraya tıklayın lütfen.
KAYNAKÇA:
1- Greenspan S.I. Bebeklerde ve Çocuklarda Sağlıklı Ruhsal Gelişim. Özgür Yayınları, 2006.
2- J.P. MAES. MAES Therapy Handbook.
3- Anat Baniel, Sınırlarını Aşan Çocuklar, 3. Baskı. Doğan Kitap, 2016.
4- Moshe Feldenkrais. Awareness Through Movement, HarperOne, 2009.
