Ayak bileğimiz, güçlü ve koruyucu bağlarla çevrelenmiştir. Bu bağların temel görevi ayak bileğinin hareketini uygun açılarda tutmak, ayağın dönmesini ve burkulmasını engellemek böylelikle ayak bileğini sakatlıklardan korumaktır. Ayağın içe ya da dışa dönmesiyle bu bağlarda, burkulmanın olduğu bölgedeki kas ve diğer dokularda zorlanma ve yırtılmalar oluşabilir.
Ayak bileği en sık;
- Ayağın içe ya da dışa dönük olarak yere basması
- Ayak bileğinin dönmesine neden olan düşmeler
- Ayağa alınan darbeler
- Ayağa verilen yükü dengeli dağıtamamak, gibi durumlarda burkulmaktadır.
- Aktiviteye uygun ayakkabı seçmek, topuklu ayakkabı giymekten kaçınmak
- Egzersiz ve spordan önce ısınmak
- Tehlikeli zeminlerde daha dikkatli olmak, ayak bileği burkulmalarından korunmanıza yardımcı olabilir.
Ayakta oluşabilecek bir yaralanma, doğru iyileşme gerçekleşmezse tekrar yaralanma riskini doğurabilir.
Ne kadar önlemeye çalışsak da ayak bileği burkulmaları hemen herkesin başına gelebilecek bir durum.
Peki, bileğimizi burktuğumuzda ne yapmalıyız?
Burkulmadan sonra ayakta şunlar olabilir;
- Ağrı / Hassasiyet
- Şişlik
- Morarma / Renk Değişikliği
- Isı Artışı
- Hareket Kısıtlılığı
Bileğimizde ya da vücudumuzun herhangi bir yerinde bir yaralanma olduğunda vücudumuz inflamasyon denilen, koruyucu bir süreç başlatır. Yukarıdaki belirtilerin hepsi bu sürecin birer parçasıdır. Bu belirtilerin olması son derece normal ve iyileşmenin başlayabilmesi için gereklidir. İlk aşamada yapmamız gereken bu sürecin yaşanmasına izin vermek ancak bu belirtileri mümkün olduğunca azaltmak olacaktır.
Peki, bunu nasıl yapacağız?
- Soğuk uygulama, kan dolaşımı yavaşlatarak bölgedeki ağrı, şişlik ve ısı artışının azalmasına yardımcı olur. Buz uygulamalarında ideal süre 12 dakika olup 15 dakikayı geçmemelidir. Buz direkt deriye temas etmemelidir. Buz uygulamasının bazı kişilerde ağrıyı arttırdığı da görülmüştür bu durumda uygulama bırakılmalıdır.
- Ayağı kalp seviyesinden yüksekte tutmak da ağrı ve ödemin azalmasına yardımcı olacaktır.
- Bileği korumak, ağrıyı ve şişliği azaltmak için bantlama ya da elastik bandaj yapılabilir. Bandaj çok sıkı olmamalı, dolaşımı engellememelidir. Gece uyurken çıkarılmalıdır.
- Ağrı çok fazla ise hekim kontrolünde ağrı kesici ilaçlar kullanılabilir. İyileşmeye direkt bir etkisi olmasa da ağrıyı kontrol altına almaya ve fonksiyonel iyileşmeye yardımcı olabilmektedir.
- Sıcak uygulamalar, masaj, şiddetli ve yorucu egzersizlerden uzak durulmalıdır.
Peki gelelim asıl sorulara: Ayak bileğim burkuldu, ne kadar istirahat ettirmeliyim? Üzerine ne zaman basmalıyım? Egzersize ne zaman başlamalıyım ?
Bağın tamamen kopmadığı hafif ve orta derece burkulmalarda istirahat önerilmemektedir. Ayağınızın üzerine basmaktan ve ayağınıza yük bindirmekten korkmayin. Normal eklem hareketlerinin ve egzersize bir an önce başlamanın iyileşmeyi hızlandırdığı bilinmektedir. İstirahatin aksine erken dönemde hareket etmeye başlayan ayak çok daha erken fonksiyonel kapasitesine ulaşacaktır. Sadece ayak bileğinin ileri geri hareket ettirilmesi bile ödemin azalmasında büyük etkiye sahiptir.
Yapılacak egzersizler ezbere bir program olarak değil kişiye özel belirlenmelidir. Ayak bileği karmaşık bir yapıdır ve etkilenebilecek çok doku vardır. Hedef, yaralanan bağın derecesine uygun tedavinin bir an önce başlatılması olmalıdır. Öncelikle mevcut yaralanmanın iyileşme sürecini en kısa sürede ve doğru bir biçimde tamamlamak amaçlanır. Yaralanmanın olmadığı durumlarda ise eklemi tekrar yaralanmadan korumak amacıyla denge, koordinasyon, esneklik, kuvvet ve stabilizasyon egzersizlerinden uygun olanlar belirlenir ve uygulanır. Uygun testleri yaparak problemi doğru teşhis eden ve doğru egzersiz programını çizen kişiler fizyoterapistlerdir.
Korkmayın, fizyoterapistiniz yanınızda !
KAYNAKLAR
-
KIRDEMİRV, ASLAN A, Ayak Bileği Bağ Yaralanmaları, Türkiye Klinikleri J Surg Med Sci, 2007.
-
Polat O, Güler İ, Tek İ, Öğüt H, Yıldız A. Ayak Bileği Lateral Ligament Yaralanmaları Tedavisi, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası Cilt 55, Sayı 3, 2002.
Her ne kadar nedeni hala tam olarak bilinemeyen bir sendrom olsa da KYS tedavisinde birçok yöntem kullanılmaktadır. En çok kullanılanlar ise şunlardır: